بورس ایران بخش‌های گوناگونی دارد؛ از جمله بازار بورس و اوراق بهادار، بازار آتی و آپشن، بورس کالا و همچنین بورس انرژی که شاید بورس انرژی در میان سایر بخش‌ها کمتر شناخته شده باشد.بورس انرژی بازاری است که در آن حامل‌های انرژی همچون گاز، برق و… مبادله می‌شود.

بورس انرژی همان‌گونه که از نامش پیداست به تولیدات حوزه انرژی می‌پردازد و به عبارتی بخشی از بورس کالاست که تفاوت آن با سایر بخش‌ها در نوع کالایی است که در آن معامله می‌شود. در این بخش اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای انرژی نیز معامله می‌شوند.

 بورس انرژی ایران از سال 1391 با هدف شفافیت بازار و همچنین امکان نقدشوندگی رقابت‌پذیری بالا ایجاد شد. علاوه بر این اهدافی همچون از بین بردن انحصار و کشف قیمت منصفانه نیز از ویژگی‌های بورس انرژی بود.

به دلیل گستردگی بازار انرژی در ایران، بورس انرژی ماهیت مستقلی نسبت به بورس کالا دارد و از آن به عنوان چهارمین بورس کشور یاد می‌شود که در آن محصولات نفتی، زغال‌سنگی، برق، گاز و مشتقات نفتی معامله می‌شود.

بورس انرژی به عنوان یک شرکت سهامی عام تأسیس شد و فعالیت خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌دهد. در اساسنامه این سازمان اشاره شده که هماهنگی و همکاری نهادهای مالی با شرکت‌های بزرگ انرژی و متولیان امر مثل سازمان مدیریت برق و شرکت ملی گاز در این بازار باید انجام شود.

همچنین تحقیق و توسعه در زمینه انرژی، فرهنگ‌سازی، نظارت بر معاملات و مبادلات و ایجاد شرایط منصفانه برای دسترسی اعضا به کالای مورد نیاز از دیگر وظایفی است که بر عهده بورس انرژی قرار گرفته است .

شرکت‌هایی که در بورس انرژی پذیرفته می‌شوند نیز از مزایایی همچون معافیت‌های مالیاتی، معافیت تشریفات مزایده و مناقصه، امکان تأمین مالی و پوشش ریسک برخوردار می‌شوند.
اطلاعات کامل در مورد بورس انرژی و آخرین اخبار و رویدادهایی که در این بازار رخ می‌دهد را می‌توانید در آدرس سایت www.irenex.ir  این سازمان پیگیری کنید.

بازارهای بورس انرژی

بورس انرژی ایران از چهار بازار فیزیکی، مشتقه، فرعی و سایر اوراق بهادار تشکیل شده است. هر کدام از این بازارها تابلوهای خاص خود را دارند که در زیر می‌آید.

بازار فیزیکی دارای سه تابلو است که عبارتند از نفت و گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی

بازار مشتقه نیز دارای سه تابلو است که عبارتند از قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله

بازار سایر اوراق بهادار قابل معامله نیز دارای دو بخش است که عبارتند از گواهی صندوق‌های سرمایه گذری قابل معامله و اوراق گواهی ظرفیت

هر کدام از تابلوها دارای دو رینگ داخلی و بین‌المللی هستند که به آن بازار فرعی نیز می‌گویند.

معامله در بورس انرژی

معامله در بازار بورس انرژی نیازمند کد معاملاتی خاص خود است که باید از کارگزاری‌های فعال در بورس انرژی دریافت کرد. اما نکته اینجاست که همه نمی‌توانند در بورس انرژی فعالیت کنند و نیاز به شرایط خاصی هست تا بتوانید وارد بورس انرژی شوید.

در طرف عرضه و فروش محصولات، شرکت‌های بزرگی همچون پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و مجتمع‌های گازی قرار دارند. در سمت تقاضا نیز مصرف‌کنندگان عمده می‌توانند به خرید بپردازند، به عنوان مثال شرکت‌های توزیع برق و مصرف‌کنندگان برق بالای 5 مگاوات در ساعت در بازار برق به خرید می‌پردازند.

اما به طور کلی در بازارهای بورس انرژی از جمله در بازار فیزیکی افراد حقوقی با پروانه مرتبط می‌توانند معامله کنند و در رینگ بین‌المللی شرکت‌های حقوقی و افراد حقوقی با شرایط خاص امکان معامله دارند. با این حال در بازار مشتقه افراد حقیقی می‌توانند اوراق سلف موازی را خریداری کنند .

چه کسانی مجاز به خرید از بازارهای موجود در بورس انرژی ایران هستند؟

در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی اجازه گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.

عرضه کنندگان عمده در بورس انرژی ایران چه کسانی هستند؟

در بورس انرژی ایران عرضه کنندگان در بخش بازار فیزیکی شامل پالایشگاه ها و پتروشیمی ها و همچنین نیروگاه های کشور که به شبکه سراسری متصل هستند. (پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، نیروگاه‌ها) همچنین در بازار مشتقه  بورس انرژی هر کدام از این عرضه کنندگان جهت تامین سرمایه  می‌توانند اوراق خود را به صورت سلف چاپ و به فروش برسانند.

انواع قراردادها در بازار فیزیکی بورس انرژی

در بورس انرژی ایران قراردادهای گوناگونی مورد معامله قرار می‌گیرد. هر کدام از این قراردادها ویژگی‌های خاص خود را دارد و مختص به بازار خود است.

قرارداد نقدی :

این قرارداد مربوط به بازار فیزیکی است و در آن پرداخت بهای کالا و تحویل آن طبق دستورالعمل تسویه بورس انرژی انجام می‌شود.

قرارداد نسیه: در این مدل قرارداد کالا تحویل داده می‌شود، اما بهای آن بر اساس تاریخ سررسید باید تسویه شود.

قرارداد سلف

برخلاف قرارداد نسیه ابتدا بهای کالا پرداخت می‌شود و سپس در زمان سررسید تحویل انجام می‌شود.

انواع قرارداد در بازار مشتقه بورس انرژی:

در بورس انرژی بخشی نیز تحت عنوان بازار مشتقه وجود دارد که افراد می‌توانند در آن به معامله بپردازند و شامل قراردادهای گوناگونی است. این قراردادها در زیر معرفی می‌شوند.

قرارداد سلف موازی :

در این قرارداد مقدار معینی از کالای پایه طبق مشخصات قرارداد به فروش می‌رسد. هزینه قرارداد نیز باید طبق زمان‌بندی تعیین شده باید پرداخت شود و دارایی پایه نیز در زمان مشخص تحویل داده می‌شود. از ویژگی‌های این قرارداد این است که خریدار می‌تواند آن را به شخص دیگری به فروش برساند؛ لازم به ذکر است که این دو نوع قرارداد از یکدیگر مستقل تلقی می‌شوند.

قرارداد آتی :در این قرارداد فروشنده متعهد می‌شود که کالای خود را در زمان مشخصی در آینده به قیمت توافقی فعلی با خریدار تحویل دهد. برای این کار مبلغ پیش‌پرداخت به حساب بورس انرژی واریز می‌شود و به سازمان وکالت داده می‌شود که در زمان و شرایط معین به حساب طرف مورد معامله واریز گردد. در زمان مشخص نیز این قرارداد تسویه می‌شود .

قرارداد اختیار معامله:

در این قرارداد فروشنده مقدار مشخصی از دارایی پایه را به درخواست خریدار به معامله می‌گذارد و خریدار در آینده وارد قرارداد می‌شود. برعکس قرارداد آتی، این بار فروشنده مبلغی را جهت تضمین به عنوان پیش‌پرداخت به خریدار پرداخت می‌کند که به حساب کارگزار بورس و اتاق پایاپای واریز می‌شود. هر کدام از خریداران و فروشندگان می‌توانند تعهد خود را با دریافت مبلغ معین و ثبت در بورس انرژی به شخص دیگری واگذار کنند.

دریافت کد بورس انرژی

همان‌طور که گفتیم تنها افراد حقوقی می‌توانند در بورس انرژی به فعالیت بپردازند. این شرکت‌ها برای ورود به بورس باید مدارک لازم همچون اساسنامه، روزنامه رسمی و مدارک لازم را به کارگزاری‌های خدمات دهنده در حوزه بورس انرژی ارائه دهند تا بتوانند کد بورس انرژی را دریافت کنند .

شرکت‌های حقوقی می‌توانند در همه بازارهای بورس انرژی اقدام به فعالیت کنند البته در بعضی بازارها همچون بازار فیزیکی برق شرایط خاصی دارد که باید شرکت دارا باشد.

فرآیند معاملات در بازار بورس انرژی

فرآیند معاملات در بازار بورس انرژی بسته به نوع معاملات متفاوت است. در بازار برق معاملات در صورت شارژ شدن توزیع برق ها و عرضه نیروگاه‌ها هر روز در یک زمان مشخص به صورت حراج چند قیمتی صورت خواهد گرفت. در حالی که انجام معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی ساعت مشخصی ندارد و شرایط هر روز در شرح عرضه مشخص خواهد شد. در ذیل فرآیند معامله در دو بازار مذکور به اختصار آمده است:

فرآیند تسویه در بازارهای بورس انرژی

فرآیند و پرداخت مبلغ قرارداد به همراه کارمزد کارگزاربه شیوه های مختلف می باشد.

کارمزد در بورس انرژی

معاملات بورس انرژی مانند سایر معاملات بورسی شامل کارمزد می شود. بر اساس آخرین مصوبه بورس انرژی، شرح کارمزد معاملات در بورس انرژی، در حال حاضر طبق جدول ذیل است:

شرکت ماهان تجارت انرژی پایا، با پشتیبانی ظرفیت قابل ملاحظه و بهره گیری از کادر مجرب بازار برق، حضور فعال در بازار بورس انرژی دارد.

-لیست فرم ها-

فرم مشخصات اشخاص حقوقی ایرانی

فرم درخواست صدور کد شخص حقوقی

مدارک مورد نیاز