تجدید ساختار صنعت برق

از ابتدای پیدایش صنعت برق، همواره تأمین برق مورد نیاز مصرف کنندگان به صورت پایدار و مقرون به صرفه مورد توجه بوده است. که نه تنها مستلزم استفاده از تجهیزات کارآمد و به روز و طراحی سیستم هایی با قابلیت اطمینان و حفاظت الکتریکی بالا می باشد بلکه به لحاظ ساختار، چگونگی تعامل بازیگران مهم این صنعت مانند نیروگاه ها، سیستم های انتقال و بخش توزیع با یکدیگر، بسیار مهم می باشد.

در گذشته ساختار صنعت برق به صورت شکل زیر و در اصطلاح عمودی بوده است . (Vertical integrated system) که در آن یک نهاد کلیه وظیفه تولید، انتقال و توزیع نیرو و نیز قیمت گذاری و مدیریت بخش اقتصادی کار را بر عهده داشت ودلایل وجود ساختار متمرکز نیز به شرح ذیل است، که در تجدید ساختار رفع همه این موانع باید مد نظر قرار گیرد:

– سرمایه گذاری در بخش تولید برق، به علت بازگشت سرمایه طولانی، مورد اقبال سرمایه گذاران قرار نگرفته است.

– قوانین و مقررات نامناسب

– عدم آمادگی جامعه هم تولید کنندگان هم مصرف کنندگان چه به لحاظ فنی ویا اقتصادی و اجتماعی

– وجود قیود فنی در شبکه

این ساختار به دلیل اینکه یک نهاد مرکزی عهده دار کلیه خدمات است، در اجراء آسانتر است و ممکن است در بعضی موارد با کم شدن نهادهای مرتبط ، موجب کاهش قیمت شود اما علیرغم پیچیدگیهای فنی و نیاز به بستر سازی اقتصادی و اجتماعی به دلایل معایب این سیستم متمرکزکه در ذیل آمده، تجدید ساختار سیستمهای قدرت در اکثر کشورهای جهان مورد توجه و اجرا شده است.

_عدم کنترل هزینه ها در بخش تولید

_افزایش هزینه مشترکین

_کاهش مطلوبیت فنی و اقتصادی

_عدم کنترل مصرف انرژی

بازار برق

معایب سیستم سنتی برق، موجب شکل گرفتن مباحثی چون مقررات زدایی و تجدید ساختار و ایجاد بازار برق واقتصاد آزاد در سراسر دنیا شده است . کشورهایی مثل شیلی و انگلستان پیشرو در ایجاد بازار برق به شکل امروزی بوده اند .البته شکل بازار و سیستم تجدید ساختار شده در کشورهای مختلف با هم فرق دارد ولی اصولی کلی آنها رفع انحصار در این صنعت و بالابردن بازدهی و کارآیی سیستم بوده است .مسلما تجدید ساختار نیاز به برآورده شدن پیشنیازهایی به لحاظ فنی، اقتصادی و اجتماعی دارد و یک جهش نیست بلکه حرکتی تدریجی و تکاملی از مالکیت انحصاری به مالکیتی با دسترسی عمومی است.

بازیگران اصلی بازار برق

• شرکتهای تولید کننده
• شرکت های توزیع ( بهره بردار )
• عمده فروشان بازار برق
• خرده فروشان انرژی الکتریکی
• بهره بردار بازار برق
• بهره بردار مستقل سیستم
• شرکتهای انتقال
• نهاد تنظیم کننده بازار برق

در این راستا هریک از بازیگران اصلی در اقتصاد سیستم قدرت به طور مستقل وظایف، اختیارات و تعاملات اقتصادی خود را دارد. تجدید ساختار دارای مدلهای مختلفی است و ایجاد بازار رقابتی در بخشهای مختلف ذیل مد نظر می باشد.

• بازار رقابت عمده فروشی
• بازار رقابت خرده فروشی
• بازار رقابت در کلان
• بازار رقابت در تولید

بازار برق ایران

در کشور ما، نیز از سال 1382 بازار برق ایران با ابلاغ آیین نامه “تعیین روش، نرخ و شرایط خرید و فروش برق در شبکه برق کشور” توسط وزیر محترم نیرو در تاریخ 82/08/01 راه اندازی گردید. از مهمترین دلایل و انگیزه های تجدید ساختار و راه اندازی بازار برق در ایران می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• ایجاد فضای رقابتی در بخشهای تولید و توزیع برق
• تامین منابع مورد نیاز از طریق حضور بخش غیر دولتی در سرمایه گذاری
• افزایش بهره وری اقتصادی
• شفافیت هزینه ها در بخشهای تولید، انتقال و توزیع

ساختار بازار برق ایران مدل آژانس خرید می باشد، که لازم است کلیه خریداران و فروشندگان در بازار برق حضور داشته باشند. از بارزترین مشخصه های بازار برق ایران می توان به موارد زیر اشاره نمود:

مدل بازار در بازار برق ایران بازار روز قبل می باشد.

مدل حراج در بازار برق ایران حراج یکطرفه می باشد.

پرداخت به فروشندگان برمبنای روش پرداخت بر مبنای پیشنهاد می باشد.

بازار برق ایران بازار عمده فروشی می باشد.

نرخ خرید از بازار برق ایران به شکل یکنواخت و بر اساس قیمت تسویه بازار می باشد.

پرداخت بابت خدمات انتقال بر مبنای آمادگی و انرژی عبوری می باشد.

اطلاعات کامل در مورد بازار برق ایران  و آخرین اخبار و رویدادهایی که در این بازار رخ می‌دهد را می‌توانید در آدرس سایت www.irema.ir این سازمان پیگیری کنید.

 شرکت مدیریت شبکه برق ایران در پاییز 1383 کار خود را آغاز کرد و این نقطه عطفی در اصلاحات صنعت برق و شبکه ملی به شمار میرود. این شرکت هر دو وظیفه بهره برداری از سیستم قدرت و بهره برداری از بازار برق را عهده دار می باشد. مدیریت بازار برق ایران بر عهده معاونت بازار برق این شرکت می باشد. خلاصه ای از مهمترین اقدامات و تحولات بازار برق ایران در سالهای گذشته به شرح ذیل می باشد:

• ایجاد بازار انرژی و پرداخت آمادگی سال 1383
• مشارکت شرکت های تولیدی خصوصی در بازار برق 1385
• خصوصی سازی شرکت های توزیع 1386
• پرداخت بابت کنترل فرکانس و توان راکتیو 1388
• تأسیس بازار بورس انرژی 1391
• ایجاد بازار خرده فروشی برق 1393
• راه اندازی قراردادهای دوجانبه 1394
• تأمین برق مشترکین بالای 5 مگاوات از طریق بورس انرژی و قراردادهای دوجانبه 1395
• تأمین برق مشترکین بالای 1 مگاوات از طریق بورس انرژی و قراردادهای دوجانبه 1402
• راه اندازی تابلو برق سبز در بورس انرژی 1402

اطلاعات کامل در مورد مدیریت شبکه برق ایران و آخرین اخبار و رویدادهایی را می‌توانید در آدرسسایت www.igmc.ir این سازمان پیگیری کنید.